Η αξιολόγηση της ποιότητας της προσωποκεντρικής θεραπευτικής σχέσης έχει παραδοσιακά βασιστεί στην εκτίμηση της πρόθεσης του θεραπευτή. Κρίνοντας κατά πόσο μια θεραπευτική σχέση εμπίπτει στο πεδίο ορισμού της προσωποκεντρικής προσέγγισης, ο έμπειρος ειδικός θα θέσει το ερώτημα ποια είναι η πρόθεση του θεραπευτή. Ωστόσο σκοπός αυτού του σημειώματος είναι να τονίσει κάτι που ίσως παραβλέπεται σήμερα .Δηλαδή ότι χρειάζεται να απαντηθεί ένα ακόμα ερώτημα προκειμένου να εκτιμηθεί πλήρως η ποιότητα της θεραπευτικής σχέσης. Το ερώτημα αυτό είναι ποια είναι η αντίληψη του πελάτη για την πρόθεση του θεραπευτή.
Μια συνοπτική προσπάθεια να αναζητηθούν τα στοιχεία που καθιστούν σημαντική τη πρόθεση του θεραπευτή στη σχέση, θα αναδείκνυε την ανάγκη να απαντηθούν επί μέρους ερωτήματα από τα οποία κρίνεται κατά πόσο λειτουργεί απέναντι στον πελάτη με συνέπεια η όχι προς τη συγκεκριμένη προσέγγιση. Για παράδειγμα η επικέντρωσή του στην κατανόηση του πελάτη και στην αποδοχή των αξιών του ,είναι συνεπείς με την προσέγγιση. Αντίθετα η πρόθεσή του να κάνει τον πελάτη του να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι αυθεντικός η να του δείξει εναλλακτικές προοπτικές μιας κατάστασης ,δεν είναι συνεπείς με την προσέγγιση. Επομένως ,η πρόθεση του θεραπευτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμο στοιχείο για να αξιολογηθεί αν ο θεραπευτής ακολουθεί στη θεραπευτική σχέση το θεωρητικό μοντέλο της προσέγγισης.
Ο προσωποκεντρικός θεραπευτής πιστεύει στη διαμορφωτική τάση και στη συνακόλουθη τάση πραγμάτωσης, επομένως και στην υποκείμενη υπόθεση ότι ο πελάτης είναι ο καλύτερος ειδικός για τον εαυτό του. Πρόκειται για την πίστη στην ειδίκευση αυτή του πελάτη που διαφοροποιεί την προσωποκεντρική προσέγγιση από τις άλλες που βασίζονται σε διαφορετικές φιλοσοφικές θεωρίες. Όταν ο προσωποκεντρικός θεραπευτής αξιολογεί τις αποκρίσεις του προς τους πελάτες, πρέπει να εξετάζει όχι μόνο τη δική του στάση αλλά και την αντίληψη των πελατών του για αυτή τη στάση. Αυτό προκύπτει ως αναγκαιότητα εφόσον η θεραπευτική σχέση έχει ως κεντρική σκηνή την πραγματικότητα του πελάτη ,δηλαδή το φαινομενολογικό του κόσμο και δευτερευόντως αυτόν του θεραπευτή. Σε άλλα θεωρητικά μοντέλα η αξιολόγηση της πορείας και της προόδου της θεραπευτικής σχέσης εξετάζεται κατά προτεραιότητα με βάση το φαινομενολογικό κόσμο του θεραπευτή όπως τον διαμορφώνει η γνωστική του εξειδίκευση. Αντίθετα, στην προσωποκεντρική προσέγγιση, η αντιληπτική στάση του πελάτη είναι αυτή που διαμορφώνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η σχέση και μέσα στο οποίο πρέπει να αξιολογείται η απόκριση του θεραπευτή.
Ο τρόπος με τον οποίο ο πελάτης αποκρίνεται στην απόκριση του θεραπευτή, υπήρξε πάντα το κλειδί με το οποίο κρινόταν κατά πόσο η προσωποκεντρική θεραπευτική σχέση διευκολύνει την τάση πραγμάτωσης.Ακούγοντας ηχογραφημένες συνεδρίες ,ο Rogers και οι συνεργάτες του αξιολογούσαν τις προθέσεις τους στο πλαίσιο της αντίληψης του πελάτη για αυτές τις προθέσεις. Έτσι, παρατήρησαν ότι αποκρίσεις πελατών εξέφραζαν αμυντικότητα σε περιπτώσεις που οι θεραπευτές επεδείκνυαν κρίση, αντίθεση και γενικότερα μια μη προσωποκεντρική στάση(Rogers 1942).
Ο προσωποκεντρικός θεραπευτής έχει τη θέληση να ενσυναισθανθεί την αντίληψη του πελάτη για τη σχέση και όχι να μεταφέρει τις δικές του αντιλήψεις στη σχέση. Με άλλα λόγια ,οι προσωποκεντρικοί θεραπευτές συμμετέχουν στη θεραπευτική σχέση μέσα από τον κόσμο του πελάτη και μόνο περιστασιακά φέρνουν τον πελάτη στο δικό τους κόσμο. Αυτό δε σημαίνει ότι το πραγματικό πρόσωπο του θεραπευτή απουσιάζει από τη σχέση αλλά ότι η συγκεκριμένη σχέση αποτελεί μια ειδική περίπτωση σχέσης στην οποία ο φαινομενολογικός κόσμος του πελάτη αποτελεί το πρωτεύον πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η σχέση ,αντίθετα με τις φιλικές και ερωτικές σχέσεις στις οποίες δυο ζωτικά αντιληπτικά πεδία διαμορφώνουν το πλαίσιο της σχεσιακής ανάπτυξης.
Ο Rogers επέμενε να επαληθεύει τις υποθέσεις του για τη θεραπευτική αλλαγή με συνεχείς παρατηρήσεις αφού θεωρούσε ότι η πίστη του θεραπευτή στην τάση πραγμάτωσης του πελάτη του πρέπει να ελέγχεται με συνεχείς παρατηρήσεις και αξιολογήσεις(Rogers 1951). Πράγματι ,ανεξάρτητα ποιες είναι οι προθέσεις του θεραπευτή, μια απόκρισή του μπορεί να εκληφθεί από τον πελάτη ως προστατευτική, κυριαρχική, κατευθυντική κ.λ.π .Για το λόγο αυτό η αντίληψη του πελάτη για τις προθέσεις του θεραπευτή πρέπει να ελέγχεται από τον τελευταίο σε συνεχή βάση.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην αντίληψη του πελάτη για τη στάση και τις ενέργειες του θεραπευτή στο πλαίσιο της έρευνας του Rogers για τα χαρακτηριστικά μιας βοηθητικής σχέσης. Από την έρευνα αυτή προέκυψε ότι ανεξάρτητα από τη φιλοσοφική σχολή προέλευσης του θεραπευτή, ο τελευταίος εκλαμβάνεται από τον πελάτη ως αποτελεσματικός στο βαθμό που ο πελάτης βιώνει από μέρους του κατανόηση, νοιάξιμο και σεβασμό στις αξίες και τους στόχους του(Rogers 1958).
Γιώργος Λάγγας
Ιανουάριος 2010
ΒΙΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
———————————————————————————————————————————
(1)Cohen J., Kutztown University,Person centered journal,1994
(2)Rogers, C. R. (1942). The use of electrically recorded interviews in improving psychotherapeutic techniques. American Journal of Orthopsychiatry, 12, 429-434.
(3)Rogers, C. R. (1951). Client-centered therapy. Boston: Houghton Mifflin.
(4)Rogers, C. R. (1958). The characteristics of a helping relationship. Personnel and Guidance Journal, 37, 6-16
