Η παιδική κακοποίηση είναι διαδεδομένη και μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε κουλτούρα, εθνικότητα και κοινωνική τάξη. Μπορεί να έχει τη μορφή σωματικής, συναισθηματικής, λεκτικής ή σεξουαλική κακοποίησης. Κακοποίηση είναι επίσης και η παραμέληση του παιδιού που ενδέχεται να έχει τα ίδια αποτελέσματα με τις άλλες μορφές κακοποίησης,δηλαδή από τραυματισμούς έως και το θάνατο.
Η σωματική κακοποίηση περιλαμβάνει ξυλοδαρμό, κάψιμο ή σπάσιμο των κοκάλλων του. Σεξουαλική κακοποίηση είναι ή εσκεμμένη έκθεση του παιδιού σε σεξουαλικές δραστηριότητες τις όποιες το παιδί δεν κατανοεί και στις οποίες δεν συναινεί. Αυτό σημαίνει πως το παιδί εξαναγκάζεται ή πείθεται για κάποια σεξουαλική δραστηριότητα από κάποιον άλλον. Τέτοια δραστηριότητα μπορεί να είναι άγγιγμα ή χάιδεμα στα γεννητικά όργανα ή το στήθος του παιδιού ή σε κάποιο άλλο μέρος του σώματός του, έκθεση των γεννητικών οργάνων κάποιου άλλου στο παιδί, στοματική επαφή με γεννητικά όργανα καθώς και πρωκτική ή κολπική διείσδυση, οποιαδήποτε μορφή επιδειξιομανίας ή ηδονοβλεψίας και τέλος οποιαδήποτε μορφή έκθεσης του παιδιού σε πορνογραφικό υλικό.
Ως παιδική παραμέληση ορίζεται η εσκεμμένη ή από απερισκεψία στέρηση των απαραίτητων στοιχείων για την επιβίωση του παιδιού, όπως μη παροχή ή ελλιπής παροχή τροφής, ρουχισμού, καταφυγίου ή ιατρικής φροντίδας.Τέλος,η συναισθηματική κακοποίηση περιλαμβάνει στέρηση αγάπης ,στοργής, ανακούφισης.
Δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωριστεί ένα κακοποιημένο παιδί. Αυτό γιατί συνήθως τα κακοποιημένα παιδιά δεν παραπονιούνται, από φόβο μη κατηγορηθούν τα ίδια για ότι έχει συμβεί, επειδή νομίζουν πως δεν θα τα πιστέψουν ή γιατί αγαπούν το άτομο που τα κακοποιεί .Για τους παραπάνω κυρίως λόγους,αλλά και γιατί μπορεί να μη θέλουν να αντιμετωπίσουν την αλήθεια,οι γονείς συχνά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα .
Αν υποψιάζεστε πως κάποιο παιδί κακοποιείται, πρέπει να εξεταστεί επείγοντως από κάποιο ειδικευμένο άτομο ή φορέα καθώς χρειάζεται άμεση υποστήριξη το συντομότερο δυνατόν. Η εξέταση από γιατρό πρέπει να γίνεται το πολύ μέσα στις επόμενες 72 ώρες καθώς τα σημάδια ή οι τραυματισμοί από την κακοποίηση είναι προσωρινά. Επειδή μπορεί να συνυπάρχουν διάφορες μορφές κακοποίησης χρειάζεται ολοκληρωμένη εξέταση από γιατρό. Όσο περισσότερο καιρό υπάρχει ή κακοποίηση τόσο λιγότερες οι πιθανότητες για πλήρη ανάρρωση.
Προσέξτε για ανεξήγητες αλλαγές στο σώμα ή τη συμπεριφορά του παισδού. Προβείτε σε εξέταση μόνο αν έχετε λόγο να υποπτεύεστε κακοποίηση ,αλλιώς μπορεί το παιδί να τρομάξει.
Προσέξτε για τις παρακάτω ενδείξεις:
Σημάδια σωματικής κακοποίησης : κάποιος τραυματισμός (μελανιά, πρήξιμο, εκδορά κοιλιακό ή κρανιακό τραύμα) που δεν μπορεί να εξηγηθεί ή δικαιολογηθεί.
Σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης: φοβική συμπεριφορά (εφιάλτες, κατάθλιψη, ασυνήθεις φόβοι, τάσεις φυγής), κοιλιακός πόνος, βραδινή ενούρηση, μόλυνση της ουρικής οδού, πόνος ή αιμορραγία των γεννητικών οργάνων, ύπαρξη σεξουαλικώς μεταδιδόμενης ασθένειας, έντονη σεξουαλική συμπεριφορά, ανάρμοστη για την ηλικία του παιδιού.
Σημάδια συναισθηματικής κακοποίησης: ξαφνική αλλαγή στην αυτοεκτίμηση του παιδιού, πονοκέφαλοι ή στομαχόπονοι χωρίς ιατρική αιτία, παράλογοι φόβοι, αύξηση των εφιαλτών ή τάση φυγής.
Σημάδια συναισθηματικής παραμέλησης: μη αύξηση τους βάρους (ιδιαίτερα στα βρέφη), απεγνωσμένη φιλόστοργη συμπεριφορά, μανιώδης όρεξη και κλοπή φαγητού.
Ένας συνδυασμός ατομικών, σχεσιακών, κοινοτικών και κοινωνικών παραγόντων συνεισφέρουν στην αύξηση του ρίσκου κακοποίησης και κακομεταχείρισης ενός παιδιού. Αν και τα παιδιά δεν ευθύνονται για αυτά που υφίστανται, έχει βρεθεί πως κάποια χαρακτηριστικά αυξάνουνι τις πιθανότητες να κακοποιηθούν. Οι παρακάτω είναι παράγοντες που συμβάλλουν και όχι άμεσες αιτίες.
Οι υπερβολικές ευθύνες και υποχρεώσεις που μπορεί να έχει η φροντίδα ενός ανάπηρου ή διανοητικά καθυστερημένου παιδιού
Η κοινωνική απομόνωση της οικογένειας
Η έλλειψη κατανόησης των αναγκών του παιδιού, και της ανάπτυξής του
Ιστορικό ενδοοικογενειακής βίας
Η ανέχεια και άλλα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα
Η έλλειψη οικογενειακής οργάνωσης η συνοχής, η διάλυση της οικογένειας, και ή βία συμπεριλαμβανομένης και της βίας μεταξύ του ζευγαριού
Η χρήση ουσιών στην οικογένεια
Νέοι, μόνοι ,μη βιολογικοί γονείς
Η ύπαρξη μη ουσιαστικών σχέσεων γονιού-παιδιού και η ύπαρξη αρνητικών αλληλεπιδράσεων
Η ύπαρξη σκέψεων και συναισθημάτων των γονιών που υποστηρίζουν κακοποιητικές συμπεριφορές
Το άγχος ή η ψυχολογική καταπόνηση των γονιών ή άλλες ιδιόμορφες πνευματικές συνθήκες
Αν υποψιάζεστε πως το παιδί σας μπορεί να είναι θύμα κακοποίησης οποιασδήποτε μορφής απευθυνθείτε στον παιδίατρό σας και σε κάποιον αρμόδιο φορέα («χαμόγελο του παιδιού», αστυνομία κ.λ.π). Χρειάζεται να γίνουν άμεσες κινήσεις καθώς όσο περνάει ο καιρός τόσο τα πράγματα χειροτερεύουν για το παιδί. Αν το παιδί σας έχει κακοποιηθεί, μπορεί να είστε ο μόνος ή η μόνη που μπορεί να το βοηθήσει. Μη καθυστερήσετε να αναφέρετε το γεγονός. Η άρνηση του προβλήματος θα κάνει τα πράγματα χειρότερα. Μπορεί να οδηγήσει σε επανάληψη της κακοποίησης μειώνοντας τις πιθανότητες ανάρρωσης του παιδιού. Σε οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης η ασφάλεια του παιδιού προέχει. Χρειάζεται ένα ασφαλές περιβάλλον μακριά από τη πιθανότητα επανάληψης.
Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά που κακοποιούνται υποφέρουν περισσότερο ψυχολογικά παρά σωματικά. Ένα παιδί που κακοποιείτα η κακομεταχειρίζεται, μπορεί να παρουσιάσει κατάθλιψη, τάσεις αυτοκτονίας ή βίαιη συμπεριφορά. Ένα μεγαλύτερο παιδί μπορεί να κάνει χρήση ουσιών ή αλκοόλ, να παρουσιάσει τάσεις φυγής ή να κακοποιήσει άλλους. Ως ενήλικας μπορεί να εμφανίσει διαπροσωπικές και σεξουαλικές δυσκολίες, κατάθλιψη ή αυτοκτονική συμπεριφορά.
Κατά κανόνα, όσο μικρότερη ηλικία έχει το παιδί και όσο στενότερη η σχέση του με αυτόν ή αυτή που το κακοποιεί, τόσο και μεγαλύτερο το ψυχικό του τραύμα.
Δημήτρης Νιδριωτάκης
Μάιος 2009
Πηγές
American Psychiatric Association
National Library of Medicine
Administration for Children and Families
American Academy of Pediatrics
Department of Health and Human Services
National Institutes of Health
