Η συναισθηματική προσκόλληση και ο τρόπος που αναπτύσσεται

Η συναισθηματική προσκόλληση και ο τρόπος που αναπτύσσεται

Θα ξεκινήσουμε με μία διευκρίνιση σχετικά με το όρο attachment και την μετάφραση του στα ελληνικά. Ο όρος attachment αναφέρεται στον συναισθηματικό δεσμό, ή προσκόλληση του βρέφους με κάποιον ή κάποια που το φροντίζει. Είναι σημαντικό να αποφορτίσουμε τους όρους “δεσμός” και “προσκόλληση” από την ελαφριά αρνητική χροιά που αποδίδεται στην ελληνική γλώσσα.  Η συναισθηματική προσκόλληση ή ο συναισθηματικός δεσμός ενός  παιδιού, είναι μία φυσιολογική διαδικασία και όχι κάποιο πρόβλημα που χρειάζεται επίλυση.
Ποιες είναι επομένως, οι καθοριστικές εμπειρίες που οδηγούν το βρέφος να ξεχωρίσει κάποια στιγμή εκείνον ή εκείνη που με τον/την θα προσκολληθεί, και μάλιστα θα τον ξεχωρίσει σε σχέση με τους άλλους; Η άμεση ανταπόκριση στο κλάμα του και η προτροπή για κοινωνικές αλληλεπιδράσεις είναι οι δύο κυριότερες συμπεριφορές που προωθούν τον δεσμό τους 7 πρώτους μήνες ζωής του. Φυσιολογικά αυτό θα οδηγήσει το βρέφος να αναπτύξει ένα βασικό συναισθηματικό δεσμό με αυτόν ή αυτήν που εμπλέκεται σε αυτές τις δραστηριότητες. Αυτό είναι ανεξάρτητο από το που δημιουργούνται και βιώνονται αυτές οι εμπειρίες, ή από το αν σχετίζεται το βρέφος με αυτό το άτομο, και επιπλέον, δεν έχει να κάνει τόσο πολύ με την κάλυψη των καθημερινών βιολογικών αναγκών του βρέφους.
Η περίοδος όπου το βρέφος επιλέγει την βασική του φιγούρα δεσμού κυμαίνεται από τους 2 μέχρι τους 12 μήνες, με τα περισσότερα παιδιά να επιλέγουν ανάμεσα στους 3 με 7 μήνες.
Το βρέφος θα επικεντρωθεί στο άτομο που πιο συχνά ανταποκρίνεται στο κάλεσμα των αναγκών του και σε αυτόν ή αυτήν που το κάνει πιο αποτελεσματικά. Το άτομο που έχει μάθει καλύτερα να συγχρονίζεται με τις συναισθηματικές του καταστάσεις και του δίνει χαρά, το άτομο που είναι πιο ευαίσθητο στις ανάγκες του και του οποίου τις συμπεριφορές το βρέφος έχει μάθει να προβλέπει με περισσότερη αξιοπιστία, θα γίνει η βασική φιγούρα προσκόλλησης.

Πως προσκολλούνται τα μωρά.

0 με 3 μηνών – Το βρέφος γεννιέται με έναν αριθμό συστημάτων συμπεριφοράς που θα λειτουργήσουν αργότερα ως θεμέλιο λίθο στις συμπεριφορές προσκόλλησης, όπως το κλάμα, το γάντζωμα, το κοίταγμα, και το ρούφηγμα και σε δύο τρεις εβδομάδες το χαμόγελο και το babbling (μουρμούρισμα ασυνάρτητων ήχων).
Από την γέννηση τους τα μωρά έχουν καλή ακοή και όσφρηση, με τις οποίες ξεχωρίζουν το ένα άτομο από το άλλο, και προτιμούν να ανταποκρίνονται στην ανθρώπινη φωνή, στο ανθρώπινο πρόσωπο και στο ανθρώπινο άγγιγμα, από οποιοδήποτε άλλο ερέθισμα. Κάποια νεογέννητα μπορεί να δείχνουν κάποια προτίμηση σε κάποιο άτομο που τα φροντίζει από νωρίς. Όμως στους πρώτους δύο-τρεις μήνες δεν έχει αναπτύξει κανονική προσκολλητική συμπεριφορά και οι κοινωνικές του αλληλεπιδράσεις είναι σε πρωτόγονο επίπεδο.
3 με 7 μηνών – Μετά τους τρεις μήνες. το περισσότερα μωρά αρχίζουν να διαφοροποιούν τα άτομα που βρίσκονται γύρω τους και επιλέγουν με ποια θα αλληλεπιδρούν κοινωνικά περισσότερο. Από αυτήν την περίοδο μέχρι τους εφτά μήνες, τα βρέφη “δουλεύουν” το ποιος είναι ποιος στην ζωή τους και σταδιακά επιλέγουν ένα άτομο. Κατά την διάρκεια αυτής της φάσης τα περισσότερα βρέφη είναι ευαίσθητα στην ανάπτυξη συμπεριφορών προσκόλλησης προς μια μητρική φιγούρα, και στις ανταποκρίσεις της στα μηνύματα τους. Σε αυτό το στάδιο οι προσεγγίσεις για αλληλεπίδραση μεταξύ τους είναι πολύ σημαντικές.
7 με 12 μηνών – Από εφτά μηνών τα περισσότερα βρέφη διαφοροποιούν τον τρόπο που φέρονται στους ανθρώπους και παρουσιάζουν ένα ρεπερτόριο ανταποκρίσεων, όπως να ακολουθούν την μητέρα τους όταν φεύγει, να την χαιρετούν όταν επιστρέφει και να την χρησιμοποιούν ως βάση για τις εξερευνήσεις τους. Παρόλο που η αδιάκριτα φιλική ανταπόκρισή τους προς όλους αρχίζει να μειώνεται, συγκεκριμένοι άνθρωποι επιλέγονται ως δευτερεύουσες φιγούρες προσκόλλησης. Η έναρξη των συμπεριφορών προσκόλλησης μπορεί να καθυστερήσει μέχρι τα πρώτα γενέθλια σε κάποια βρέφη που έχουν περιορισμένη επαφή με την βασική τους φιγούρα προσκόλλησης.

Τι καθορίζει την βασική και την δευτερογενή προσκόλληση

Μέχρι τους 18 μήνες όσο πιο άμεσα ανταποκρίνεται η μητέρα του στο κλάμα του μωρού  και όσο περισσότερες αλληλεπιδράσεις δημιουργεί μεταξύ τους, τόσο δυνατότερος δεσμός δημιουργείται μεταξύ τους.
Ωστόσο υπάρχουν και άλλες σημαντικές αλληλεπιδράσεις. Για παράδειγμα, όταν το παιδί έχει δυσφορία, η σωματική επαφή είναι αναγκαία, είτε να το  ηρεμίσουμε ως βρέφος που κλαίει κατά τους πρώτους μήνες ζωής του, είτε για να το παρηγορήσουμε, σε μεγαλύτερη ηλικία, όταν είναι τρομαγμένο.
ΟΙ καθημερινές τελετουργίες, ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με τις βραδινές ώρες, είναι σημαντικές για την δημιουργία και την καθιέρωση του πρωταρχικού, βασικού προσκολλητικού δεσμού. Το τάισμα, το μπάνιο, η προετοιμασία του ύπνου, η παρηγοριά κατά την διάρκεια της νύχτας, το πρωινό ξύπνημα και το ντύσιμο, είναι όλες αλληλεπιδράσεις όπου το βρέφος έχει την ευκαιρία να αξιολογήσει την ευαισθησία, την διαθεσιμότητα, την ανταποκρισιμότητα και την αφοσίωση του/της φροντιστή του.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μητέρες αν και διαθέσιμες όλη μέρα, δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις ανάγκες του βρέφους όπως και πατέρες που αν και δεν είναι συχνά διαθέσιμοι, έχουν ισχυρές αλληλεπιδράσεις όποτε βρίσκονται με το μωρό. Σε τέτοιες περιπτώσεις τα παιδιά τείνουν να προσκολλούνται στον πατέρα.
Μία εξήγηση για αυτό είναι η ιδέα του να μην κακομάθει το μωρό. Όταν η μητέρα βάση αυτής της ιδέας δεν ανταποκρίνεται άμεσα ή επαρκώς στο βρέφος, εκείνο μπορεί να αναζητήσει πιο έντονα την κάλυψή των αναγκών του από τον πατέρα, όποτε αυτός είναι διαθέσιμος. Η μικρή διάρκεια και η ένταση των αλληλεπιδράσεων, που αυτή δημιουργεί, μπορεί να δημιουργήσει έναν δυνατό δεσμό μεταξύ του πατέρα και του παιδιού.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την γιαγιά ή τον παππού σε περίπτωση που οι γονείς δεν έχουν τον απαραίτητο χρόνο.
Αναφορικά με τους δευτερεύοντες δεσμούς, ο πατέρας είναι αυτός που γίνεται η δεύτερη φιγούρα προσκόλλησης πιο συχνά. Επόμενο σε σειρά είναι κάποιο μεγαλύτερο παιδί, όχι απαραίτητα το μεγαλύτερο παιδί σε μία οικογένεια.
Μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι πως δεν μειώνεται η ένταση του δεσμού του μωρού με την μητέρα του όταν υπάρχουν και άλλες φιγούρες προσκόλλησης κοντά του. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί πως τους πρώτους μήνες της προσκόλλησης, όσο μεγαλύτερος αριθμός φυγούρων προσκόλλησης υπάρχουν γύρω, τόσο πιο έντονη είναι η προσκόλληση στην μητέρα ως βασική φιγούρα.
Ο δεύτερος καλύτερος στην αξιολόγηση του παιδιού, συνήθως γίνεται η δευτερεύουσα φιγούρα προσκόλλησης. Όμως, παίρνει χρόνο για να δημιουργηθεί αυτός ο δεσμός και χρειάζεται συχνές και παρατεταμένες ευκαιρίες αλληλεπίδρασης για να συμβεί και να έχει σημασία. Μία δεύτερη φιγούρα προσκόλλησης μπορεί να λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας για το παιδί σε περίπτωση που  βασική του φιγούρα για κάποιο λόγο δεν είναι μπορεί να είναι φυσικά ή συναισθηματικά παρούσα.

Αδερφικοί δεσμοί

Για τους περισσότερους η πιο μακροχρόνια σχέση προσκόλλησης είναι με τα αδέρφια τους, όπου συνήθως είναι δευτερογενή δεσμοί. Οι οικογενειακοί δεσμοί, πρωτεύοντες ή δευτερεύοντες, μπορεί να γίνουν ένα ισχυρό στήριγμα, και να διαρκούν αρκετές γενεές, ειδικά αν διατηρείται και συχνή επαφή μεταξύ τους. Ιδιαίτερη σχέση έχουν τα δίδυμα, ειδικά τα μονοζυγωτικά, όπου συνήθως αναπτύσσεται ένας ιδιαίτερος και μακροχρόνιος δεσμός.

Σπασμένοι δεσμοί προσκόλλησης

Τα παιδιά έχουν περιορισμένη αντοχή, και η δημιουργία δευτερευόντων δεσμών που συχνά διακόπτονται, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Παρόλα αυτά, με φροντίδα και διακριτικότατα, δεν είναι τόσο δύσκολο για ένα παιδί να αποχωριστεί μία δευτερεύουσα φιγούρα, σίγουρα ευκολότερα από την βασική του. Όμως, όσο συχνότερα ένας δεσμός προσκόλλησης σπάει, τόσο πιο δύσκολο γίνεται για το παιδί.
Όσο και πολύτιμη μπορεί να είναι μία δευτερεύουσα φιγούρα προσκόλλησης, το παιδί θα έχει μία μοναδική, έντονη συναισθηματική προσκόλληση με την βασική του φιγούρα σε όλη του την ζωή. Αυτός είναι και ο λόγος που χρειάζεται να δώσουμε έμφαση και προσοχή στα επιστημονικά δεδομένα που σχετίζονται με την σημασία της συναισθηματικής προσκόλλησης και την ανάπτυξή της.

http://theattachedfamily.com/?article=who-will-baby-attach-to

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *