Όταν τα παιδιά μεγαλώνουν με χρόνιες απώλειες, χωρίς την ψυχολογική ή σωματική προστασία που χρειάζονται και που σίγουρα αξίζουν, είναι πολύ φυσικό να εσωτερικεύουν έναν απίστευτο φόβο. Μη λαμβάνοντας την απαραίτητη ψυχολογική ή σωματική προστασία ισοδυναμεί με εγκατάλειψη. Και, ζώντας με επανειλημμένες εμπειρίες εγκατάλειψης δημιουργείται μια τοξική ντροπή. Η ντροπή προκύπτει από τα οδυνηρά μηνύματα που υπονοούνται στην εγκατάλειψη : “Δεν είσαι σημαντικός”, “Δεν έχεις αξία”. Αυτός είναι ο πόνος από τον οποίο οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να επουλωθούν.
Για κάποια παιδία, η εγκατάλειψη είναι πρώτα απ’όλα σωματική. Η σωματική εγκατάλειψη συμβαίνει όταν οι κατάλληλες προυποθέσεις για την σωματική ανάπτυξη του παιδιού έχουν αντικατασταθεί από:
• Έλλειψη κατάλληλης εποπτείας
• Ανεπαρκή παροχή διατροφής και γευμάτων
• Ανεπαρκή ένδυση, στέγαση ή καταφύγιο, θέρμανση
• Σωματική ή/ και σεξουαλική κακοποίηση
Τα παιδιά είναι απόλυτα εξαρτημένα από τους «φροντιστές» τους, προκειμένου να τους παρέχουν ασφάλεια στο περιβάλλον τους. Όταν δεν το κάνουν, μεγαλώνουν πιστεύοντας ότι ο κόσμος είναι ένα ανασφαλές μέρος, όπου οι άνθρωποι δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης και ότι τα ίδια δεν αξίζουν θετική προσοχή και την κατάλληλη φροντίδα.
Η συναισθηματική εγκατάλειψη συμβαίνει όταν οι γονείς δεν παρέχουν τις κατάλληλες συναισθηματικές συνθήκες και το κατάλληλο συναισθηματικό περιβάλλον που είναι απαραίτητο για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η συναισθηματική εγκατάλειψη συμβαίνει όταν : “ένα παιδί έχει «κρύψει» ένα μέρος που αυτός ή αυτή είναι, προκειμένου να γίνει αποδεκτό ή για να μην απορριφθεί”.
Έχω να κρύψω ένα μέρος του εαυτού μου σημαίνει:
• Δεν είναι εντάξει να κάνω ένα λάθος
• Δεν είναι εντάξει να δείξω τα συναισθήματά μου. Ο τρόπος που νιώθω δεν είναι ο σωστός. Για παράδειγμα ακούμε : “ Δεν έχεις λόγο για να κλαις και εάν δεν σταματήσεις να κλαις εγώ θα σου δώσω έναν σοβαρό λόγο για να το κάνεις”, “Αυτό δεν σε πόνεσε πραγματικά”, “Δεν έχεις λόγο να είσαι θυμωμένος για…”.
• Δεν είναι εντάξει να έχω ανάγκες. Οι ανάγκες των άλλων φαίνεται να είναι πιο σημαντικές από τις δικές μου
• Δεν είναι εντάξει να έχω επιτυχίες. Οι επιτυχίες μου δεν αναγνωρίζονται ενώ πολλές φορές θεωρούνται δεδομένες.
‘Αλλες πράξεις εγκατάλειψης συμβαίνουν όταν :
• Τα παιδιά δεν μπορύν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονιών τους. Οι προσδοκίες αυτές είναι συχνά μη ρεαλιστικές και δυσανάλογες με την ηλικία του παιδιού.
• Τα παιδιά είναι υπεύθυνα για την συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων. Μπορούν συνεχώς να κατηγορούνται για τις συμπεριφορές και τα συναοσθήματα των γονέων τους.
• Η αποδοκιμασία προς τα παιδιά απευθύνεται στην ολότητα της ύπαρξης τους ή την ταυτότητά τους και όχι σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Για παράδειγμα όταν λέμε σε ένα παιδί ότι είναι άχρηστο όταν δεν κάνει μια εργασία του ή όταν του λέμε ότι δεν θα γίνει ποτέ ένας καλός αθλητής επειδή έχασε στον τελικό ενός αθλήματος.
Πολλές φορές τα θέματα εγκατάλειψεις πηγαίνουν χέρι-χέρι με διαστρεβλωμένα, συγκεχυμένα και απροσδιόριστα όρια όπως :
• Όταν οι γονείς δεν βλέπουν τα παιδιά τους ως ξεχωριστά όντα με διαφορετικά όρια
• Όταν οι γονείς περιμένουν τα παιδιά να είναι προεκτάσεις του εαυτού τους.
• Όταν οι γονείς δεν είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν την ευθύνη για τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές τους, αλλά περιμένουν τα παιδιά τους να αναλάβουν την ευθύνη τους.
• Όταν η αυτοεκτίμηση των γονιών προέρχεται από τη συμπεριφορά του παιδιού τους.
•Όταν τα παιδιά αντινετωπίζονται ως συνομίλικοι χωρίς την διάκριση γονέα/παιδιού.
Η εγκατάλειψη σε συνδυασμό με τα διαστρεβλωμένα όρια, σε μια εποχή που τα παιδιά αναπτύσσουν την δική τους αίσθηση της αξίας τους, είναι το θεμέλιο για την πίστη στη δική τους ανεπάρκεια και η κεντρική αιτία της ντροπής τους.
Οι εμπειρίες εγκατάλειψεις και οι παραβιάσεις των ορίων, δεν είναι σε καμία περίπτωση κριτήριο για την έμφυτη καλοσύνη και την αξία ενός παιδιού. Σε αντίθεση, αποκαλύπτουν τον ατελή τρόπο σκέψης, τις ψευδείς πεποιθήσεις και την διαταραχή στην συμπεριφορά εκείνων που τα βλάπτει. Οι πληγές χτυπούν βαθιά τις παιδικές καρδιές και το μυαλό τους και ο πολύ πραγματικό πόνος είναι αισθητός ακόμα και σήμερα. Οι αιτίες του συναισθηματικού τους τραυματισμού πρέπει να γίνουν κατανοητές και αποδεκτές έτσι ώστε να μπορέσουν να θεραπευτούν. Μέχρι να γίνεια αυτό, ο πόνος θα παραμένει μαζί τους και θα γίνεται η κινητήρια δύναμη στην ενήλικη ζωή τους.
Μετάφραση-Επιμέλεια: Δήμητρα Στεφάτου
Ιούνιος 2013
Πηγή: www.psychologytoday.com
