Πως η κατάθλιψη επηρεάζει την οικογένεια και πως η οικογένεια επηρεάζει την κατάθλιψη

Πως η κατάθλιψη επηρεάζει την οικογένεια και πως η οικογένεια επηρεάζει την κατάθλιψη

Δεν υπάρχει λόγος να υποθέτουμε πως υπάρχει μια γραμμική σχέση μεταξύ της κατάθλιψης και της οικογενειακής λειτουργίας. Φαίνεται πως είναι πιο πιθανό να υπάρχει σχέση μεταξύ του πόσο ευάλωτο είναι το καταθλιπτικό άτομο και της σταθερότητας της οικογένειας. Σε περίπτωση που η οικογένεια αντιμετωπίζει προβλήματα και ταυτόχρονα υπάρχουν μέλη στην οικογένεια που αντιμετωπίζουν ψυχικές ή σωματικές διαταραχές, τότε η κατάθλιψη πιθανόν να χειροτέρευση η να αργήσει να ξεπεραστεί. Επομένως η επίδραση είναι μια αρνητική ανατροφοδότηση όπου η τρωτότητα του ατόμου και τα οικογενειακά προβλήματα τροφοδοτούν το ένα το άλλο.

Η κάθε οικογένεια έχει διάφορους βαθμούς προσαρμοστικότητας, κάποιες προσαρμόζονται καλά και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και τις δυσκολίες με επιτυχία. Η δυνατότητα να προσαρμόζονται επηρεάζεται από διάφορες συνθήκες όπως οι κοινωνικο-οικονομικές πηγές της, η σύνθεση της οικογένειας, η διαθεσιμότητα κοινωνικής υποστήριξης, η παρουσία ή η απουσία άλλων ψυχικών ή σωματικών ασθενειών και η κατάσταση της οικογένειας την κάθε στιγμή. Αν η οικογένεια μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά η καταθλιπτική φάση μπορεί να διαρκέσει για ένα σύντομο χρονικό διάστημα ενώ στην αντίθετη περίπτωση μπορεί το επεισόδιο να είναι παρατεταμένο και να συμβαίνουν πολλές υποτροπές, εξασθενώντας ακόμα πιο πολύ την αποτελεσματικότητα της οικογένειας, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Τι συμβαίνει στην οικογένεια όταν κάποιο μέλος παρουσιάσει κατάθλιψη; Όταν υπάρχει μια ασθένεια σωματική αργά ή γρήγορα θα γίνει φανερό πως κάτι δεν πάει καλά. Η διαφορά με την κατάθλιψη είναι πως συνήθως δεν γίνεται αντιληπτή. Ένα επεισόδιο μπορεί να γίνει αντιληπτό ως απλή φάση που θα περάσει, μπορεί να ερμηνευτεί ως προβλήματα στην δουλειά ή στον γάμο. Πολλές φορές το άτομο που περνάει το επεισόδιο δεν καταλαβαίνει και το ίδιο τι συμβαίνει κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση για το άλλο μέρος καθώς αναρωτιέται για πιο λόγο παρουσιάζεται αυτή η αρνητική, αποτραβηγμένη, ευερέθιστη και ευέξαπτη  στάση. Ταυτόχρονα το άτομο που βιώνει κατάθλιψη προσπαθεί να βγάλει την ημέρα σκέφτομαι τι κάνει λάθος, πως ο/η σύντροφος του/της θεωρεί πως είναι απαίσια/ος και πως είναι θέμα χρόνου πότε θα θυμώσει. Έτσι όταν εκφραστεί ο προβληματισμός για τον λόγο της απόμακρης και απαισιόδοξης στάσης, είναι δύσκολο να μην αποτραβηχτεί περισσότερο αφού επιβεβαιώνεται ο χειρότερος φόβος του/της.

Επιπλέον το καταθλιπτική άτομο πολύ δύσκολα δέχεται υποστήριξη από τον/ την σύντροφο του/της, καθώς πιστεύει πως τα όσα λέγονται και γίνονται δεν είναι αληθινά παρά μόνο ότι πιστεύεται πως χρειάζεται να ακούσει λόγο της κατάστασης του. Όταν έχεις κατάθλιψη δεν αξίζει αγάπη. Δεν βοηθάει η διαβεβαίωση του/της συντρόφου πως το αγαπάει και το εκτιμά. Αυτό που σκέφτεται είναι για ποιον λόγο τα λέει αυτά. Δεν μπορεί να βλέπει πόσο απαίσιο άτομο είμαι και να με αγαπά. Αν παρ´ όλα αυτά πειστεί, τότε αναρωτιέται τι πάει λάθος στον/ στην σύντροφο για να έχει τέτοια άποψη. Το καταθλιπτικό άτομο είναι συνεχώς βυθισμένο στις σκέψεις του βάζοντας την κατάθλιψη ανάμεσα σε εκείνο και τον/την σύντροφο του. Έχοντας κατάθλιψη, η ικανότητα να σχετιζόμαστε με τους άλλους μειώνεται σημαντικά και η αντίληψη της σχέσης μας διαστρεβλώνεται. Οι έρευνες δείχνουν πως η κόπωση, τα συναισθήματα απελπισίας, συνεχούς ανησυχίας και η απουσία ενδιαφέροντος για κοινωνική ζωή διασπά την σταθερότητα μιας σχέσης.

Περιέργως η θλίψη δεν είναι κάτι που θα δει κάποιος ως κάτι που επεμβαίνει στις σχέσεις όπου ένα η περισσότερα άτομα έχουν κατάθλιψη. Στην πραγματικότητα η θλίψη εμφανίζεται στις μισές περιπτώσεις. Στις άλλες μισές το άγχος και η απάθεια κυριαρχούν. Οι καταθλιπτικοί συχνά αγχώνονται υπερβολικά με την υγεία τους ή με τα οικονομικά τους. Από την άλλη, μπορεί να μην νιώθουν τίποτα στην πραγματικότητα, ούτε θετικό ούτε αρνητικό, και να μην νοιάζονται καθόλου. Αυτά τα άτομα απλά παρατηρούν παθητικά από απόσταση την φθορά των σχέσεων τους.

Όταν το ζευγάρι γνωρίζει την εμπλοκή της κατάθλιψης, αν και δεν θα αλλάξει την πορεία της σχέσης, μπορεί να βοηθηθεί. Αν και γνωρίζει την πηγή δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίσει την επίδραση στην σχέση. Οι έρευνες δείχνουν πως αν και υπάρχει επίγνωση της κατάστασης, οι σύντροφοι των ατόμων με κατάθλιψη δεν ξέρουν τι να κάνουν σε πρακτικό επίπεδο ώστε να διαχειριστούν τις συναισθηματικές αναταράξεις. Αυτό που διαφέρει και βοηθά λίγο είναι πως η επίγνωση του θέματος κάνει το άτομο με κατάθλιψη λιγότερο μόνο, προσφέροντας του λίγη παρηγοριά.

Από όσα έχουν ειπωθεί έως τώρα είναι φανερό πως η επίδραση της κατάθλιψης έχει να κάνει με τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα μέλη μιας οικογένειας την κατάσταση. Κάποιος ή κάποια που συνήθως ήταν ευδιάθετος/η και είχε αυτοπεποίθηση, ξαφνικά είναι ευερέθιστος/η και πιο απαισιόδοξος/η. Το άλλο μέλος συχνά αναλαμβάνει την ευθύνη για την καταθλιπτική διάθεση του/της συντρόφου, χωρίς να γνωρίζει με ποιον τρόπο μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση.

Οι άνθρωποι με κατάθλιψη δεν έχουν την ικανότητα να συγκεντρώνονται σε μια σχέση και νιώθουν ανόητοι ενώ δεν είναι. Δεν είναι τόσο επαρκείς όσο ήταν και δεν μπορούν να εκφράσουν τις επιθυμίες τους και της ανάγκες τους με ακρίβεια. Μπορεί να νιώθουν πως είναι σε χειρότερη κατάσταση από ότι είναι. Όλα αυτά κάνουν τις κοντινές σχέσεις πολύ δύσκολες καθώς η κατάθλιψη διαλύει την εγγύτητα και τις μετατρέπει από φιλικές και αμοιβαίες σε σχέσεις όπου το ένα μέλος φροντίζει το άλλο.

Συνήθως τα άτομα με κατάθλιψη ντρέπονται να πουν πως νιώθουν, φοβούμενοι πως θα ακουστούν τρελοί ή κακοί. Νιώθουν ενοχές που επιβάλλουν στον/στην σύντροφο τους την κατάθλιψη τους και αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος απόσυρσης από την σχέση. Έτσι η επικοινωνία μεταξύ του ζευγαριού γίνεται προβληματική, ειδικά αναφορικά  με την αυτο-αποκαλυπτική δυνατότητα του καταθλιπτικού μέλους, και μάλιστα όταν το υγείες μέλος αρνείται την ύπαρξη κάποιας τριβής στην σχέση, το μέλος με κατάθλιψη νιώθει ακόμα περισσότερο θυμωμένο ειδικά όταν υπάρχει επίγνωση της κατάστασης. Τέτοια απόκριση μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερη καταθλιπτική διάθεση ή σε κάποιο μανιακό ξέσπασμα. Επίσης μπορεί ο θυμός να στραφεί προς τον εαυτό. Αυτή η διαδικασία κάνει πιο δύσκολη την αναγνώριση, την έκφραση και την διαχείριση των συγκρούσεων.

Άλλη μια σοβαρή επίδραση της κατάθλιψης στην οικογένεια αφορά την ικανότητα του μέλους με κατάθλιψη να είναι γονιός. Ενώ είναι πιο “εύκολο” να υπάρξει επέμβαση σε περίπτωση βαριάς κατάστασης όπου γίνεται επαρκής διάγνωση και θεραπεία, το πρόβλημα είναι εντονότερο σε περιπτώσεις ήπιας καταθλιπτικής διαταραχής. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν ζητείται βοήθεια και γίνεται προσπάθεια από το μέλος να αντιμετωπίσει μόνο του την κατάσταση. Όμως τα παιδιά και ο/η σύντροφος υποφέρουν χωρίς να μπορούν να κατανοήσουν τον λόγο που συμβαίνει αυτό. Έχοντας αυτό στο νου, ένας γονιός που βρίσκεται σε καταθλιπτική διάθεση χρειάζεται να αναζητήσει βοήθεια. Μάλιστα δεν χρειάζεται να κρύβεται αλλά να είναι ευθύς και ξεκάθαρος για αυτό που συμβαίνει χωρίς να μπαίνει στην διαδικασία λεπτομέρειες ανάλυσης αλλά και να πει στα παιδιά αυτά που “χρειάζονται” να ακούσουν. Για παράδειγμα ” είναι λυπημένος/η γιατί έχω μια ασθένεια και για την οποία κλπ άρθρων βοήθεια και θα γίνω καλά”.

Τα παιδιά έχουν την τάση να παρατηρούν και να προσέχουν την απόσυρση   και την ευέξαπτη, ευερέθιστη διάθεση. Ειδικά ο γονιός που περνάει περισσότερες ώρες με τα παιδιά θα έχει και περισσότερες ευκαιρίες να νιώσει έτσι κάνοντας την κατάσταση αφόρητα δύσκολη για όλους.

Τι συμβαίνει όμως όταν ένα άτομο με κατάθλιψη δέχεται μια θεραπευτική διαδικασία και ξεκινά τον δρόμο για ανάρρωση; Ξανά εξαρτάται από την οικογένεια. Αν και η κατάσταση βελτιώνεται, η οικογένεια αντιμετωπίζει περισσότερα προβλήματα από τις άλλες οικογένειες. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να εντοπίσει κάποιες αιτίες ανάπτυξης ή πρόκλησης της κατάθλιψης. Οι συζυγικοί καβγάδες μπορεί να ενταθούν μετά την βελτίωση των συμπτωμάτων, αν το υγείες μέλος περιμένει την άμεση αποστροφή στην προηγούμενη κατάσταση, κάτι που μπορεί να πάρει αρκετό καιρό.

Αν και μπορεί να ακουστεί περίεργο σε πολλούς ανθρώπους, ειδικά άντρες, η ανάρρωση από κατάθλιψη έχει και θετικά στοιχεία. Οι αναφορές λένε για μια θετική αύξηση στην ευαισθησία στις σχέσεις τους. Η επαφή με την μοναξιά φαίνεται να επικεντρώνει την προσοχή στα στοιχεία της ζωής που πραγματικά έχουν αξία και στα άτομα που νοιάζονται για τα άτομα που βίωσαν κατάθλιψη. Αυτή η πτυχή έχει σημασία καθώς δείχνει πως η κατάθλιψη δεν έχει μόνο μόνιμα καταστρεπτική επίδραση στις σχέσεις αρκεί να γίνει από όλα τα μέλη κατανοητό το τι συμβαίνει και να ζητείται βοήθεια.

DePaulo, R., J., Horvitz, L.,A.(2002).Understanding Depression: What We Know and What You Can Do About It. John Wiley & Son : New York.

Pettit, J.,W., Joiner, T.,E. (2006). Chronic Depression: interpersonal sources, therapeutic solutions. American Psychological Association: Washington, DC.

Swartz, C., M., Shorter, E. (2007). Psychotic Depression. Cambridge University Press: UK.

 

Δημήτρης Νιδριωτάκης

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *