Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) είναι μια αγχώδης διαταραχή, μια από την ομάδα των ιατρικών παθήσεων οι οποίες επηρεάζουν τις σκέψεις, τη συμπεριφορά, τα συναισθήματα και τις αισθήσεις. Όλες αυτές οι διαταραχές βρίσκονται μεταξύ των πιο συνηθισμένων προβλημάτων ψυχικής υγείας. Εκτιμάται ότι 1 στους 10 πάσχει από αγχώδη διαταραχή κάποια στιγμή στη ζωή του.
Ενώ μια ολοκληρωμένη θεραπεία για την ΙΨΔ είναι σπάνια, εξειδικευμένες θεραπείες μπορούν να οδηγήσουν πολλούς ασθενείς σε μακροχρόνια ανακούφιση από τα συμπτώματα τους.
Η εκπαίδευση αποτελεί το πρώτο σημαντικό βήμα για την άρση του κοινωνικού στίγματος και την έλλειψη γνώσης που κρατάει τους ανθρώπους μακριά από την αναζήτηση ιατρικής και άλλης εξειδικευμένης βοήθειας.
Απαιτείται να υπάρχουν τρία στοιχεία για να δοθεί η διάγνωση:
• Το άτομο παρουσιάζει ιδεοληψίες (έμμονες, σκέψεις).
• Υπάρχουν ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.
• Οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί απαιτούν πολύ χρόνο και δυσχεραίνουν τη διεξαγωγή σημαντικών ασχολιών (εργασία, σπουδές, κτλ.)
ιδεοληψίες:
• Σκέψεις, εικόνες, ή παρορμήσεις που επέρχονται ξανά και ξανά, και οι οποίες μοιάζουν να είναι εκτός του ελέγχου του ατόμου.
• Το άτομο δεν θέλει να έχει αυτές τις έμμονες ιδέες.
• Τις θεωρεί ενοχλητικές και ανεπιθύμητες, και συνήθως ξέρει ότι είναι παράλογες.
• Συνοδεύονται από δυσάρεστα συναισθήματα, όπως φόβο, αηδία, αμφιβολία, ή από το συναίσθημα ότι όλα πρέπει να γίνονται με ένα συγκεκριμένο, «τελειοποιημένο» τρόπο.
• Απαιτούν πολύ χρόνο και δυσχεραίνουν τη διεξαγωγή σημαντικών ασχολιών (κοινωνικοποίηση, εργασία, σπουδές, κτλ.).
Τι ΔΕΝ είναι ιδεοληψία:
• Είναι φυσιολογικό κάποιος να έχει περιστασιακές σκέψεις σχετικά με την πιθανότητα να παρουσιάσει κάποια ασθένεια, ή με την ασφάλεια των αγαπημένων του προσώπων.
Ψυχαναγκασμοί:
• Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή σκέψεις στις οποίες εμπλέκεται το άτομο με σκοπό να εξουδετερώσει και να απομακρύνει τις ιδεοληψίες.
• Τα άτομα που έχουν ΙΨΔ συνειδητοποιούν ότι αυτές οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές είναι μόνο μια προσωρινή λύση, αλλά βασίζονται σε αυτές ως προσωρινή διαφυγή επειδή δεν γνωρίζουν κάποιο καλύτερο τρόπο για να αντιδράσουν.
• Ψυχαναγκασμός μπορεί να είναι και το να αποφεύγει κάποιος τις καταστάσεις που πυροδοτούν τις ιδεοληψίες του.
• Απαιτούν πολύ χρόνο και δυσχεραίνουν τη διεξαγωγή σημαντικών ασχολιών (κοινωνικοποίηση, εργασία, σπουδές, κτλ.).
Τι ΔΕΝ είναι ψυχαναγκασμός:
• Δεν είναι όλες οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή «τελετουργίες» ψυχαναγκασμοί. Για παράδειγμα, η διαδικασία της προετοιμασίας για ύπνο, θρησκευτικές συνήθειες, και η εκμάθηση καινούριων επιδεξιοτήτων, συνεπάγονται την επανάληψη μιας δραστηριότητας ξανά και ξανά, αλλά αποτελούν ένα φυσιολογικό μέρος της καθημερινής ζωής.
• Οι συμπεριφορές εξαρτώνται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο συμβαίνουν: Για παράδειγμα, τον αναπροσαρμόζει κάποιος την διάταξη ταινιών σε DVD για οκτώ ώρες κάθε μέρα δεν είναι ψυχαναγκασμός εάν εργάζεται σε κατάστημα πώλησης DVD.
Συνήθεις Κατηγορίες Ιδεοληψιών στην ΙΨΔ
Μόλυνση / Μίανση
• Σωματικά υγρά (π.χ. ούρα, κόπρανα)
• Μικρόβια / ασθένειες (π.χ. έρπης, HIV)
• Περιβαλλοντική μόλυνση (π.χ. αμίαντος, ραδιενέργεια)
• Χημικές ουσίες οικιακής χρήσης (π.χ. καθαριστικά, διαλυτικά)
• Βρομιά / ακαθαρσία, χώμα
Απώλεια ελέγχου
• Φόβος ότι το άτομο θα ενεργήσει παρορμητικά βλάπτοντας τον εαυτό του
• Φόβος ότι θα ενεργήσει παρορμητικά βλάπτοντας άλλους
• Φόβος για την παρουσία βίαιων ή φρικτών εικόνων μέσα στο μυαλό
• Φόβος ότι θα κραυγάξει προσβολές ή βρισιές
• Φόβος ότι θα κλέψει κάποιο αντικείμενο
Τελειομανία
• Έγνοια για ομοιομορφία, συμμετρία, ακρίβεια
Αίσθημα έντονης ανάγκης του ατόμου να γνωρίζει ή να θυμάται κάτι
• Φόβος ότι θα χάσει ή θα ξεχάσει σημαντικές πληροφορίες όταν πετάξει κάτι
• Δυσκολία να αποφασίσει εάν θα φυλάξει ή θα ξεφορτωθεί κάτι
• Φόβος ότι θα χάσει κάποιο αντικείμενο
Πρόκληση κακού
• Φόβος ότι το άτομο θα είναι υπεύθυνο για κάποιο καταστροφικό γεγονός (π.χ. φωτιά, διάρρηξη)
• Φόβος ότι θα βλάψει άλλο άτομο λόγω απροσεξίας (π.χ. να του πέσει κάτι το πάτωμα πάνω στο οποίο να γλιστρήσει κάποιος και να τραυματιστεί)
Σεξουαλικές ιδεοληψίες
• Απαγορευμένες ή διεστραμμένες σεξουαλικές σκέψεις ή εικόνες
• Απαγορευμένες ή διεστραμμένες σεξουαλικές παρορμήσεις προς άλλα άτομα
• Ιδεοληψίες για την ομοφυλοφιλία
• Σεξουαλικές ιδεοληψίες για παιδιά ή αιμομιξία
• Ιδεοληψίες για επιθετική σεξουαλική συμπεριφορά προς άλλα άτομα Θρησκευτικές ιδεοληψίες (ονομάζεται επίσης Ευσυνειδησία)
• Έγνοια του ατόμου να μην εξοργίσει τον Θεό, να μην βλασφημήσει
• Υπέρμετρη ενασχόληση με το τι είναι σωστό / λάθος, ή με την ηθική / δεοντολογία Άλλες ιδεοληψίες
• Ανησυχία του ατόμου ότι θα προσβληθεί από κάποια ασθένεια (όχι μεταδοτική / μολυσματική, π.χ. καρκίνο)
• Προληπτικές ιδέες περί τυχερών αριθμών, χρωμάτων
Συνήθεις Κατηγορίες Ψυχαναγκασμών στην ΙΨΔ
Καθαριότητα
• Υπερβολικά συχνό πλύσιμο των χεριών, που διαρκεί πολλή ώρα ή γίνεται με συγκεκριμένο και άκαμπτο τρόπο
• Υπερβολή σε οποιαδήποτε πτυχή των πιο κάτω:
λούσιμο, βούρτσισμα δοντιών, χρήση της τουαλέτας, γενική περιποίηση εαυτού
• Υπερβολή στην καθαριότητα οικιακών ή άλλων αντικειμένων
• Οποιεσδήποτε άλλες πράξεις που γίνονται για να αποφευχθεί ή να απομακρυνθεί η ανησυχία για μόλυνση / μίανση
Έλεγχος / επιβεβαίωση (τσεκάρισμα)
Το άτομο επιβεβαιώνει ότι δεν έχει βλάψει / δεν θα βλάψει κάποιον άλλο
Επιβεβαιώνει ότι δεν έχει βλάψει / δεν θα βλάψει τον εαυτό του
Ελέγχει εάν έχει συμβεί κάτι καταστροφικό
Ελέγχει εάν έχει κάνει κάποιο λάθος
Ελέγχει τη σωματική του κατάσταση ή συγκεκριμένα μέρη του σώματος του
Επανάληψη
Το άτομο ξαναδιαβάζει ή ξαναγραφεί κάτι
Επανάληψη κοινών δραστηριοτήτων (π.χ. το να μπει μέσα / βγει έξω, το να
ανέβει / κατεβεί τις σκάλες
Επαναλαμβανόμενες σωματικές κινήσεις (π.χ. χτύπημα των δακτύλων πάνω σε επιφάνεια, άγγιγμα αντικειμένων / ατόμων, ανοιγοκλείσιμο των βλέφαρων)
Επανάληψη δραστηριοτήτων πολλαπλές φορές (π.χ. επανάληψη μιας δραστηριότητας τρεις φορές επειδή το τρία είναι «καλός», «ταιριαστός» «άκακος» αριθμός
Νοητικοί ψυχαναγκασμοί
Νοητική ανασκόπηση των γεγονότων με σκοπό να αποφευχθεί κάτι κακό (π.χ. βλάβη του εαυτού ή άλλου, ή γενικότερα κάποια καταστροφική συνέπεια)
Προσευχή με σκοπό να αποφευχθεί κάτι κακό (π.χ. βλάβη του εαυτού ή
άλλου, ή γενικότερα κάποια καταστροφική συνέπεια)
Μέτρημα κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας, με σκοπό να ολοκληρωθεί σε «καλό», «ταιριαστό», «άκακο» αριθμό
Ακύρωση» ή «διαγραφή» (π.χ. αντικατάσταση κάποιας «κακής» λέξης με κάποια «καλή» για να ακυρωθεί η πρώτη)
Άλλοι ψυχαναγκασμοί
Συσσώρευση αντικειμένων στο σπίτι που οδηγεί σε ακαταστασία (hoarding)
Τοποθέτηση αντικειμένων σε σειρά, ή ανακατάταξη τους μέχρι να νιώσει το
άτομο ότι είναι στη σωστή θέση
Το να λέει / ρωτάει / ομολογεί το άτομο κάτι, με σκοπό να λάβει επιβεβαίωση
ή καθησυχασμό
Αποφυγή καταστάσεων που πιθανόν να πυροδοτήσουν ψυχαναγκασμούς
Ψυχοθεραπεία
Ένας τύπος θεραπείας που ονομάζεται έκθεση και πρόληψη απόκρισης (exposure and response prevention, ERP) είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία. Αυτή η θεραπεία περιλαμβάνει την σταδιακή έκθεση σε φόβος αντικείμενα ή εμμονές, όπως βρομιά, και μάθηση υγειών τρόπων για να αντιμετωπιστεί το άγχος. Η θεραπεία έκθεσης χρειάζεται προσπάθεια και την πρακτική, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερης ποιότητας ζωής μόλις το άτομο μάθει να διαχειρίζεται τις ιδεοληψίες και τους καταναγκασμούς του.
Η θεραπεία μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ατομικό, οικογενειακό ή σε ομαδικές συνεδρίες.
Φαρμακοθεραπεία
Ορισμένα ψυχιατρικά φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν στον έλεγχο των ιδεοληψιών και των καταναγκασμών της ΙΨΔ. Συνηθέστερα, τα αντικαταθλιπτικά είναι να πρώτα που δοκιμάζονται.
Τα αντικαταθλιπτικά που έχουν εγκριθεί από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για τη θεραπεία της ΙΨΔ περιλαμβάνουν:
Κλομιπραμίνη (Anafranil)
Η φλουβοξαμίνη (Luvox CR)
Η φλουοξετίνη (Prozac)
Παροξετίνη (Paxil, Pexeva)
Η σερτραλίνη (Zoloft)
Επιλέγοντας ένα φάρμακο
Με ΙΨΔ, δεν είναι ασυνήθιστο να χρειαστεί να δοκιμαστούν διάφορα φάρμακα πριν από την εύρεση ενός που λειτουργεί καλά για τον έλεγχο των συμπτωμάτων του κάθε ατόμου. Μπορεί να χρειαστούν εβδομάδες έως μήνες μετά την έναρξη ενός φαρμάκου για να παρατηρηθεί βελτίωση των συμπτωμάτων. Ο γιατρός επίσης μπορεί να συστήσει τον συνδυασμό φαρμάκων, όπως τα αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωτικά φάρμακα, ώστε να καταστούν πιο αποτελεσματικά στον έλεγχο των συμπτωμάτων.
Προτείνεται να μην σταματάει η θεραπεία χωρίς να ενημερώνεται ο γιατρός, ακόμα κι αν το άτομο αισθάνεται καλύτερα, καθώς μπορεί να υπάρξει υποτροπή των συμπτωμάτων ΙΨΔ. Τα αντικαταθλιπτικά δεν θεωρούνται εθιστικά, αλλά μερικές φορές μπορεί να συμβεί σωματική εξάρτηση, η οποία είναι διαφορετική από τον εθισμό,. Έτσι η διακοπή της θεραπείας απότομα ή η αποφυγή αρκετών δόσεων, μπορεί να προκαλέσει στερητικά τύπου συμπτώματα, συνήθως αυτό ονομάζεται σύνδρομο διακοπής. Χρειάζεται συνεργασία με το γιατρό για την σταδιακή και ομαλή μείωση της δόσης ή της διακοπής των φαρμάκων.
Ποια είναι κάποια κοινά εμπόδια στην αποτελεσματική θεραπεία;
Μελέτες δείχνουν ότι κατά μέσο όρο μεσολαβούν 14 με 17 χρόνια μεταξύ της εμφάνισης της ΙΨΔ και της λήψης κατάλληλης θεραπείας από το άτομο.
Ορισμένα άτομα επιλέγουν να μην κοινοποιήσουν τα συμπτώματα τους, συνήθως γιατί φοβούνται ότι θα νιώσουν ντροπή ή θα στιγματιστούν. Συνεπώς, πολλά άτομα με ΙΨΔ δεν ζητούν βοήθεια και στήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγειάς, παρά μόνο πολλά χρόνια μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.
Μέχρι πρόσφατα, δεν υπήρχε ικανοποιητική δημοσία επίγνωση της ΙΨΔ, κι έτσι πολλά άτομα δεν γνωρίζαν ότι τα συμπτώματα τους αντιστοιχούσαν σε μια θεραπεύσιμη διαταραχή.
Η έλλειψη κατάλληλης εκπαίδευσης σε ορισμένους επαγγελματίες ψυχικής υγειάς οδηγεί συχνά σε λάθος διάγνωση. Κάποια άτομα με συμπτώματα ΙΨΔ επισκέπτονται πολλούς ψυχιάτρους ή/ και ψυχολόγους και αναλώνουν πολλά χρόνια λαμβάνοντας θεραπεία, προτού λάβουν τη σωστή διάγνωση.
Πολλές φορές είναι από δύσκολο έως αδύνατο να βρεθεί ο κατάλληλος ψυχολόγος για ΙΨΔ στην περιοχή που διαμένει ο ασθενής.
Η δυσκολία για ορισμένους ασθενείς να ανταποκριθούν οικονομικά στην κατάλληλη θεραπεία αποτελεί άλλο ένα εμπόδιο.
Η ΙΨΔ συχνά παρουσιάζεται σε συνδυασμό με άλλες διαταραχές:
Μη ΙΨΔ αγχώδεις διαταραχές:
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή
Κοινωνική Αγχώδης Διαταραχή
Απλές φοβίες
Διαταραχή πανικός
Σχολική άρνηση
Άγχος αποχωρισμού
Διαταραχές της διάθεσης:
Κατάθλιψη
Δυσθυμία
Διπολική διαταραχή
Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας
Εκτελεστική γνωστική δυσλειτουργία
Ελλείμματα μνήμης
Αναντιωτική-Προκλητική Διαταραχή
Μαθησιακές δυσκολίες
Διαταραχές Tic
Τριχοτιλλομανία (τράβηγμα των μαλλιών)
Διαταραχή δυσμορφίας του σώματος
Κατάχρηση ουσιών
Διατροφικές διαταραχές
Η έκταση της συννοσηρότητας μεταξύ ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και άλλων, φαίνεται να είναι ηλικιακά ευαίσθητη ή σχετιζόμενη με την ηλικία. Οι έφηβοι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή φαίνεται να πάσχουν από σημαντικά υψηλότερο ποσοστό της μείζονος κατάθλιψης από ό, τι τα παιδιά με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Δεν αποτελεί έκπληξη, πως οι έφηβοι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή τείνουν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά του συνδρόμου Tourette από ό, τι τα παιδιά με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Το άγχος αποχωρισμού, ενώ συχνό σε παιδιά με ΙΨΔ, είναι λιγότερο διαδεδομένο σε εφήβους με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Πως επηρεάζεται η οικογένεια
Οι Οικογενειακές Συμβιβαστικές Συμπεριφορές είναι όσα κάνει η οικογένεια που υποβοηθούν τα συμπτώματα της ΙΨΔ. Η οικογένεια επηρεάζεται διαρκώς από τις απαιτήσεις της ΙΨΔ. Έρευνες δείχνουν ότι ο τρόπος με τον οποίο μια οικογένεια διαχειρίζεται την ΙΨΔ μπορεί να εντείνει τα συμπτώματα. Όσα περισσότερα μπορούν να μάθουν τα μελή της οικογένειας για τις αντιδράσεις τους στην ΙΨΔ και το αντίκτυπο που μπορούν να έχουν στο μέλος που έχει ΙΨΔ, τόσο περισσότερο η οικογένεια ενδυναμώνεται ενάντια στη διαταραχή. Πιο κάτω παραθέτονται μερικά παραδείγματα προβληματικών συμπεριφορών:
• Συμμετέχετε στον ψυχαναγκασμό: Αυτό συμβαίνει όταν συμμετέχετε στην ψυχαναγκαστική συμπεριφορά μαζί με το αγαπημένο σας πρόσωπο. Παράδειγμα: πλένετε τα χέρια σας κάθε φορά που τα πλένει εκείνος.
• Βοηθάτε στην αποφυγή: Βοηθάτε το μέλος να αποφύγει πράγματα που τον αγχώνουν. Παράδειγμα: πλένετε εσείς τα ρούχα του έτσι ώστε να πλυθούν «ακριβώς όπως πρέπει».
• Βοηθάτε στον ψυχαναγκασμό: Με τις πράξεις σας διευκολύνετε το άτομο να κάνει τον ψυχαναγκασμό. Παράδειγμα: αγοράζετε μεγάλες ποσότητες καθαριστικών προς δική του χρήση.
• Κάνετε αλλαγές στη ρουτίνα της οικογένειας: Παράδειγμα: αλλάζετε την ώρα που λούζεστε, ή την ώρα που αλλάζετε ρούχα.
• Αναλαμβάνετε επιπρόσθετες ευθύνες: Παράδειγμα: κάνετε το αδύνατο δυνατό για να μεταφέρετε το άτομο με το αυτοκίνητο σε διαφόρους προορισμούς, ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει.
• Κάνετε αλλαγές στις ασχολίες αναψυχής: Παράδειγμα: το αγαπημένο σας πρόσωπο σας πείθει να μην βγαίνετε από το σπίτι χωρίς αυτόν. Αυτό επηρεάζει την ανάμειξη σας σε διάφορες δραστηριότητες, όπως σινεμά, εξόδους για δείπνο, επισκέψεις σε φίλους, κλπ.
• Κάνετε αλλαγές στην εργασία σας: Παράδειγμα: μειώνετε τις ώρες που εργάζεστε για να φροντίζετε το μέλος.
http://www.webmd.com/mental-health/obsessive-compulsive-disorder?page=2
http://www.nimh.nih.gov/health/topics/obsessive-compulsive-disorder-ocd/index.shtml http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3243905/
http://www.schoolbehavior.com/disorders/obsessions-and-compulsions/ocd-comorbid-or-associated-conditions/
https://iocdf.org/wp-content/uploads/2014/10/Greek-Translation-What-You-Need-To-Know-About-OCD.pdf
http://www.klimaka.org.gr/js/index.php/homepage-psyxiki-geia/mental-illnesses/agxodeis-diataraxes/ideopsyxanagastikes-diatares
